ეთიკური ქცევის სახელმძღვანელო პრინციპები

წინამდებარე დოკუმენტი წარმოადგენს ეთიკური ქცევის სახელმძღვანელო პრინციპებს საგამომცემლო საქმიანობით დაკავებული პირებისათვის, კერძოდ რედაქტორებისთვის, ავტორებისა და ხელნაწერთა რეცენზენტებისათვის. მოცემული პრინციპები შემუშავებულია ჟურნალის რედაქტორების მიერ და რეგულარულად ხდება მათი გადახედვა, და საჭიროების შემთხვევაში, შემდგომი გადაკეთება-დაზუსტება. 
ეთიკის სახელმძღვანელო პრინციპები გამოქვეყნდა იმ მოსაზრებით, რომ ეთიკის მაღალი სტანდარტების დაცვა იმდენად მნიშვნელოვანია მთელი დაწესებულებისათვის, რომ ამ სტანდარტების განმარტება ყველა დაინტერესებული პირისთვის ყურადსაღები უნდა იყოს.

ეთიკური ქცევის სახელმძღვანელო პრინციპები საგამომცემლო საქმიანობასთან დაკავშირებით 

შესავალი

საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის სამეცნიერო შრომების კრებული ემსახურება მეცნიერებას, საინჟინრო და ჰუმანიტარულ დარგებს და ამ მიზნით აქვეყნებს სამეცნიერო სტატიებს ჟურნალში, რომლის ფურცლებზეც მკითხველი პერიოდულად ეცნობა მეცნიერულ და საინჟინრო კვლევების შედეგებს. ჟურნალის ყველა რედაქტორის მოვალეობაა, შეიმუშაოს სახელმძღვანელო პრინციპები, რომლითაც იხელმძღვანელებს ჟურნალში გამოსაქვეყნებლად წარმოდგენილი ნაშრომების შერჩევისა და მიღების პროცესში. 
მოცემული სფეროს არსებითი დამახასიათებელი ნიშან-თვისებაა მისი წევრების მიერ იმ კოდექსის მიღება, რომლითაც მოცემულია მათი ქცევის სასურველი წესები და მოვალეობები ერთმანეთისა და საზოგადოების წინაშე. მოცემული კოდექსი შეიქმნა, უპირველესად, საზოგადოების სასარგებლოდ, საგამომცემლო საქმიანობის ინტერესების დასაცავად და ისეთი ქმედებების აღსაკვეთად, რომლებიც სავარაუდოდ, მხოლოდ ცალკეული ინდივიდების ვიწრო ეგოისტურ ინტერესებს ემსახურება. ერთ-ერთი ფაქტორი, რომელიც მეცნიერების წინსვლას უწყობს ხელს, ადამიანებს შორის ცოდნის გაზიარებაა იმისდა მიუხედავად, რომ ინფორმაციის გაცვლის შედეგად შეიძლება მავანმა პირადი გამორჩენა ნახოს. 
ზემოთქმულის გათვალისწინებით, ჟურნალის რედაქტორები წარმოგვიდგენენ ეთიკური ქცევის რიგ სახელმძღვანელო პრინციპებს საგამომცემლო საქმიანობით დაკავებული პირებისათვის, კერძოდ, რედაქტორებისათვის, ავტორებისა და ხელნაწერთა რეცენზენტებისათვის. ეთიკის სახელმძღვანელო პრინციპების დამუშავების მიზეზი ნამდვილად არ არის ეთიკური ქცევის ნორმების საგანგაშო მდგომარეობა. წინამდებარე ეთიკური ნორმები დამუშავდა იმ მოსაზრებით, რომ ეთიკის მაღალი სტანდარტების დაცვა იმდენად მნიშვნელოვანია მთელი სამეცნიერო დაწესებულებისათვის, რომ ამ სტანდარტების განმარტება ყველა დაინტერესებული პირისთვის ყურადსაღები უნდა იყოს. 
ჩვენი აზრით, დღემდე არსებული ეთიკის სახელმძღვანელო პრინციპების დიდი ნაწილი კარგად ესმით კვალიფიციურ მკვლევარებს, მაგრამ ისინი მნიშვნელოვნად წაადგება ახალბედა მკვლევარებსაც. თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ წინამდებარე ეთიკური მითითებები ინტერესმოკლებული არ უნდა იყოს უკვე ხანგრძლივი სტაჟის მქონე მეცნიერთათვისაც, რომლებსაც ეძლევათ საშუალება, გაეცნონ სამეცნიერო პრაქტიკაში ესოდენ მნიშვნელოვან საკითხებს. 


მითითებები
 

ა. ეთიკური ნორმები ჟურნალის რედაქტორებისათვის

1.რედაქტორი ვალდებულია მიუკერძოებლად და მართებულად განიხილოს გამოსაქვეყნებლად წარმოდგენილი ყველა ხელნაწერი, განურჩევლად ავტორის/ავტორების რასისა, აღმსარებლობისა, ეროვნებისა, სქესისა, სამუშაო სტაჟისა და ორგანიზაციის წევრობისა. თუმცა, რედაქტორს შეუძლია გაითვალისწინოს განსახილველი ხელნაწერის დამოკიდებულება იგივე ავტორის/ავტორების მიერ წარსულში ან იმავდროულად წარმოდგენილ ხელნაწერებთან. 
2.რედაქტორი ვალდებულია, პუბლიკაციისთვის წარმოდგენილი ხელნაწერები მისაღებად მოკლე ვადაში განიხილოს. 
3.პუბლიკაციისთვის ხელნაწერის მიღებისა და უარყოფის პასუხისმგებლობა ეკისრება მხოლოდ რედაქტორს. ამ მოვალეობის კეთილსინდისიერად და ზედმიწევნით შესასრულებლად რედაქტორი ტრადიციულად მიმართავს შესაბამისი გამოცდილების მქონე სამართლიან რეცენზენტებს, რათა მიიღოს კონსულტაცია პუბლიკაციისათვის წარმოდგენილი ხელნაწერების ხარისხისა და სარწმუნოობის (უტყუარობის) შესახებ. თუმცა, ხელნაწერი შეიძლება დაწუნებულ იქნეს შეფასების გარეშეც, თუ რედაქტორების აზრით, იგი ჟურნალისთვის შეუფერებელია. ხელნაწერის დაწუნების საფუძველი შეიძლება გახდეს ხელნაწერის შეუსაბამო (ზედმეტად დიდი) ზომა ჟურნალში მისთვის განკუთვნილ ადგილთან, მისი არააქტუალობა; აგრეთვე, შემდეგი მიზეზები: ხელნაწერი არ არის საკმარისად ფართო ინტერესისა, აკლია შინაარსის სიღრმე, არ არის მისაღები ენით დაწერილი და სხვ. 
4.რედაქტორი და სარედაქციო კოლეგიის წევრები ვალდებულნი არიან არ გაამჟღავნონ ინფორმაცია განსახილველი ხელნაწერის შესახებ სხვა პირებთან, გარდა იმ პირებისა, რომლებისგანაც ისინი პროფესიულ კონსულტაციებს იღებენ მოცემულ ხელნაწერთან დაკავშირებით (თუმცა, რედაქტორმა, რომელიც შუამდგომლობს ან უკვე მოლაპარაკებულია ავტორთან ხელნაწერის პუბლიკაციისთვის წარმოდგენასთან დაკავშირებით, შეიძლება სხვა ავტორს განუმარტოს, რომ მას უკვე მიღებული აქვს ანალოგიური ხელნაწერი პუბლიკაციისთვის ან ასეთი ხელნაწერი მზადდება გამოსაქვეყნებლად). ხელნაწერთან დაკავშირებით, გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ რედაქტორმა და სარედაქციო კოლეგიის წევრებმა შეიძლება გაამჟღავნონ ან გამოაქვეყნონ იმ ხელნაწერთა სათაურები და იმ ნაშრომების ავტორთა გვარები, რომლებიც მიღებულია პუბლიკაციისთვის, თუმცა მხოლოდ იმ ზომით, რაზეც არსებობს ავტორის/ავტორების ნებართვა. სხვა შემთხვევაში საჭიროა ავტორისგან/ავტორებისგან დამატებით ნებართვის აღება. 
5.რედაქტორი პატივს სცემს ავტორების ინტელექტუალურ დამოუკიდებლობას. 
6.სარედაქციო პასუხისმგებლობა და უფლებამოსილება ხელნაწერზე, რომლის ავტორიც თავად რედაქტორია და რომელიც წარმოდგენილია რედაქტორის ჟურნალში გამოსაქვეყნებლად გადაეცემა სხვა კვალიფიციურ პირს, როგორიცაა იმავე ჟურნალის სხვა რედაქტორი ან სარედაქციო ექსპერტთა კოლეგიის წევრი. გამოსაქვეყნებელი ხელნაწერის ამა თუ იმ ფორმით განხილვა მისსავე ავტორი რედაქტორის მიერ ითვლება სამსახურებრივი მდგომარეობის ბოროტად სარგებლობით/ინტერესთა კონფლიქტად და ამდენად, გაუმართლებელია. 
7.პუბლიკაციისთვის წარმოდგენილი ხელნაწერის ავტორის ნებართვის გარეშე დაუშვებელია ხელნაწერში არსებული იმ ინფორმაციის, არგუმენტებისა და ახსნა-განმარტებების რედაქტორის მიერ საკუთარი კვლევის მიზნებით გამოყენება, რომლებიც არ ქვეყნდება. თუმცა, თუ ასეთი სახის ინფორმაცია მიუთითებს, რომ რედაქტორის ესა თუ ის კვლევა, სავარაუდოდ, არახელსაყრელი იქნება, რედაქტორი ეთიკურად უფლებამოსილია შეწყვიტოს მუშაობა. თუ ხელნაწერი იმდენად მჭიდრო კავშირშია რედაქტორის წარსულში წარმოებულ ან მიმდინარე კვლევასთან, რომ იწვევს ინტერესთა კონფლიქტს, რედაქტორი ვალდებულია სარედაქციო პასუხისმგებლობა მოცემულ ხელნაწერზე გადასცეს სხვა კვალიფიციურ პირს. რიგ შემთხვევებში, შეიძლება საჭირო გახდეს ავტორის საქმის კურსში ჩაყენება მოცემულ სფეროში რედაქტორის კვლევისა და გეგმების შესახებ. 
8.თუ რედაქტორს წარმოუდგინეს იმის დამამტკიცებელი ფაქტი, რომ რედაქტორის ჟურნალში გამოქვეყნებული ანგარიშის მთავარი არსი ან დასკვნები შეცდომითია რედაქტორი ვალდებულია იზრუნოს შესაბამისი ანგარიშის გამოქვეყნებაზე, სადაც მითითებული იქნება დაშვებული შეცდომა და შეცდომის გასწორება, რამდენადაც შესაძლებელია. ანგარიში შეიძლება დაწეროს პირმა, რომელმაც პირველმა შენიშნა შეცდომა ან თავდაპირველმა ავტორმა.
9.ავტორს შეუძლია მოსთხოვოს რედაქტორს, რომ მისი ხელნაწერის განხილვისას კონსულტაციის მისაღებად არ მიმართოს ამა თუ იმ რეცენზენტს. თუმცა, რედაქტორმა შეიძლება მიმართოს დასახელებული რეცენზენტებიდან ერთს ან რამდენიმეს თუ იგი თვლის, რომ მისი (მათი) აზრი უცილობლად მნიშვნელოვანია ხელნაწერის ჯეროვნად შეფასებისათვის. ასეთი რამ შეიძლება მოხდეს მაგალითად, იმ შემთხვევაში, როდესაც ხელნაწერი აშკარა შეუსაბამობაშია პოტენციური რეცენზენტის წინა ნაშრომთან. 


ბ. ეთიკური ნორმები ავტორებისთვის

ხელნაწერების ავტორებს მოეთხოვებათ ქვემოთ მოცემული ეთიკური ქცევის სახელმძღვანელო პრინციპების დაცვა. ეთიკური ნორმების დარღვევის შემთხვევაში რედაქტორის/რედაქტორების მხრიდან შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ჯარიმები, რომლებიც, სხვა სანქციების გარდა, საგამომცემლო პრივილეგიების გაუქმებასაც გულისხმობს. 
1.ავტორის ძირითადი მოვალეობაა წარმოადგინოს ჩატარებული კვლევის ზუსტი ანგარიში და ობიექტური მიმოხილვა, რომელშიც აღწერილია ჩატარებული კვლევის მნიშვნელობა. 
2.ავტორს უნდა ესმოდეს, რომ ჟურნალში ხელნაწერის პუბლიკაციისათვის გამოყოფილი ადგილი ფასეული რესურსია და მასზე მნიშვნელოვანი დანახარჯია გაწეული. ამდენად, ავტორს მოეთხოვება მისი გონივრულად და ეკონომიურად გამოყენება. 
3.კვლევის პირველად ანგარიშში მოცემული უნდა იყოს საკმარისი მონაცემები და მითითებები ინფორმაციის საყოველთაოდ ხელმისაწვდომ წყაროებზე, რაც საშუალებას მისცემს ავტორის კოლეგებს, მოიხსენიონ ნაშრომი. შესაბამისი მოთხოვნის საფუძველზე ავტორები უნდა შეეცადონ წარმოადგინონ ისეთი უჩვეულო მასალების ნიმუშები, რომელთა მოპოვებაც სხვა მკვლევარებისთვის შეუძლებელია. ასეთ მასალებს განეკუთვნება კლონები, მიკროორგანიზმის შტამები, ანტისხეულები და სხვ. ამას გარდა, მოთხოვნის საფუძველზე, ავტორებმა უნდა წარმოადგინონ მასალების გადატანის შესახებ ხელშეკრულებები მასალების უკონტროლო და არასასურველი გამოყენების აღკვეთის მიზნით, რისი მიზანიც ავტორების ლეგიტიმური უფლებების დაცვაა. 
4.ავტორმა მითითება უნდა გააკეთოს იმ პუბლიკაციებზე, რომლებმაც მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრეს მითითებული ნაშრომის შინაარსი და რომლებიც შეიცავს მითითებას წარსულში დამუშავებულ ყველა იმ ნაშრომზე, რომლებიც ეხმარება მკითხველს მოცემული კვლევის უკეთ გაგებაში. იმ ნაშრომის ციტირება, რომელიც არ მიეთითება მოცემულ კვლევაში, მინიმუმამდე უნდა იყოს დაყვანილი. აღნიშნული არ ეხება რეცენზიას. ავტორი ვალდებულია ჩაატაროს ინფორმაციული ძიება (ლიტერატურის მოძიება), მოიძიოს და მიუთითოს ამოსავალი პუბლიკაციები, რომლებშიც მოცემულია მოცემულ ნაშრომთან დაკავშირებული ნაშრომი. ნაშრომში გამოყენებულ დეფიციტურ მასალასთან დაკავშირებით კეთდება შესაბამისი ციტირება წყაროების მითითებით, თუ მასალა არა ავტორის, არამედ სხვა პირის მიერ არის მოწოდებული. 
5.კვლევაში გამოყენებულ ქიმიურ ნივთიერებებთან, აღჭურვილობასთან თუ პროცედურებთან დაკავშირებით უჩვეულო/იშვიათი საფრთხის არსებობის შემთხვევაში, ეს უკანასკნელი გარკვევით უნდა მიეთითოს ხელნაწერში, რომლის საფუძველზეც ქვეყნდება ნაშრომი. 
6.სამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოს ანგარიშების დანაწევრება არ არის რეკომენდებული. მეცნიერმა, რომელმაც ჩაატარა ფართომასშტაბიანი სამუშაოები სისტემაზე ან კვლევასთან დაკავშირებულ სისტემათა ჯგუფზე პუბლიკაცია ისეთი სტრუქტურით უნდა წარმოადგინოს, რომ თითოეულ ანგარიშში მოცემული იყოს ზოგადი კვლევის ყოველი კონკრეტული ასპექტის ამომწურავი მიმოხილვა. დანაწევრებული ანგარიში ჟურნალის ფურცლებზე საჭიროზე მეტ ადგილს იკავებს და ართულებს ლიტერატურის მოძიებას (ინფორმაციულ ძიებას). მკითხველს უიოლდება ინფორმაციის აღქმა, როდესაც ანგარიშები რელევანტური კვლევების შესახებ ქვეყნდება ერთსა და იმავე ჟურნალში ან მხოლოდ რამდენიმე ჟურნალში.
7.ხელნაწერის გამოსაქვეყნებლად წარდგენისას ავტორი ვალდებულია რედაქტორს აცნობოს მის ხელნაწერთან დაკავშირებული იმ ხელნაწერების შესახებ, რომლებიც ავტორს წარედგინა სარედაქციო განხილვისათვის ან გამოქვეყნებულია პრესაში. რედაქტორს უნდა წარედგინოს ამ ხელნაწერთა ასლები და უნდა მიეთითოს, თუ რა სახის დამოკიდებულება არსებობს მოცემულ ხელნაწერებსა და პუბლიკაციისთვის წარმოდგენილ ხელნაწერს შორის. 
8.არ არის რეკომენდებული ავტორმა ხელნაწერები, რომლებშიც აღწერილია არსებითად ერთი და იგივე კვლევა, წარადგინოს პირველადი პუბლიკაციისთვის ერთზე მეტ ჟურნალში გამოსაქვეყნებლად, თუ საქმე არ ეხება დაწუნებული ან პუბლიკაციიდან ამოღებული ხელნაწერის ხელმეორედ წარდგენას. საზოგადოდ, დასაშვებია მთელი კვლევის ამსახველი ხელნაწერის წარდგენა, რომელშიც განხილულია წარსულში გამოქვეყნებული იგივე ნაშრომის მოკლე წინასწარი ანგარიშიც (“შეტყობინება” ან “წერილი”). თუმცა, ასეთის წარდგენისას აუცილებელია რედაქტორს ეცნობოს წარსული შეტყობინების თაობაზე, ხოლო წინასწარი შეტყობინების შესახებ გაკეთდეს ციტირება ხელნაწერში. 
9.ავტორმა უნდა მიუთითოს მთელი ციტირებული და წარმოდგენილი ინფორმაციის წყარო, გარდა საყოველთაოდ ცნობილი/აღიარებული ინფორმაციისა. ავტორის ნაშრომში ისეთი კერძო არხებით მოპოვებული ინფორმაციის გამოყენება და მითითება, როგორიცაა მაგ., არაოფიციალური საუბრები, მიმოწერა და დისკუსია მესამე მხარესთან დაუშვებელია მკვლევარის სპეციალური ნებართვის გარეშე, ვისთან ერთადაც მოხდა ინფორმაციის მიღება. იგივე წესები ვრცელდება ისეთი კონფიდენციალური მომსახურებისას მიღებულ ინფორმაციაზე, როგორიცაა ხელნაწერის რეცენზირება და ანკეტების წარდგენა. 
10.ექსპერიმენტული ან თეორიული კვლევა შეიძლება ამართლებდეს სხვა მეცნიერის ნაშრომის კრიტიკას და, რიგ შემთხვევებში, მკაცრ კრიტიკასაც კი. საჭიროების შემთხვევაში, ასეთი კრიტიკული შეფასება შეიძლება გამოქვეყნებულ ნაშრომებშიც მიეთითოს. თუმცა, პირადი კრიტიკა სრულიად დაუშვებელია.
11.ნაშრომის თანაავტორები უნდა იყვნენ პირები, რომელთაც მნიშვნელოვანი მეცნიერული წვლილი მიუძღვით მოცემულ ნაშრომში და რომლებიც სხვებთან ერთად პასუხს აგებენ და ანგარიშვალდებულად თვლიან თავს კვლევის შედეგებთან დაკავშირებით. თანაავტორების მიერ სხვა სახით გაწეული წვლილი მოცემულ ნაშრომთან დაკავშირებით მიეთითება სქოლიოში ან “მადლობის” ნაწილში. კვლევასთან ადმინისტრაციული ხასიათის კავშირი თავისთავად არ გულისხმობს მოცემული პირის თანაავტორობას (თუმცა, განსაკუთრებული ადმინისტრაციული დახმარების შემთხვევაში რეკომენდებულია მადლობის გამოხატვა). გარდაცვლილი პირები, რომლებიც აკმაყოფილებენ თანაავტორად აღიარების კრიტერიუმს, იწერებიან თანაავტორებად, ხოლო ცნობა მათი გარდაცვალების შესახებ (კერძოდ, გარდაცვალების თარიღი) მოცემულია სქოლიოში. ავტორი და თანაავტორი გამოგონილი სახელით არ მოიხსენიება. ავტორი, რომელიც წარადგენს ხელნაწერს პუბლიკაციისათვის პასუხს აგებს იმ ფაქტზე, რომ მის მიერ მითითებული თანაავტორები ნამდვილად ხელნაწერის თანაავტორები არიან და არც ერთი პირი, რომელიც არ არის თანაავტორი, არ არის ავტორის მიერ თანაავტორად მოხსენიებული. ხელნაწერის წარმომდგენი ავტორი ვალდებულია ყველა ცოცხალ თანაავტორს გაუგზავნოს ხელნაწერის ასლი და მიიღოს თანაავტორის თანხმობა ხელნაწერის თანაავტორობაზე. 


გ. ეთიკური ნორმები ხელნაწერთა რეცენზენტებისათვის

1.რამდენადაც ხელნაწერის რეცენზია პუბლიკაციის პროცესისა და ამდენად, სამეცნიერო მეთოდით ოპტიმალურად სარგებლობის მნიშვნელოვანი საფეხურია, ყოველი მეცნიერი ვალდებულია ისარგებლოს რეცენზენტის მომსახურებით. 
2.შერჩეული რეცენზენტი, რომელიც თვლის, რომ არ აქვს ადეკვატური კვალიფიკაცია ხელნაწერით წარმოდგენილი კვლევის შესაფასებლად, ვალდებულია დაუყოვნებლივ დაუბრუნოს ხელნაწერი რედაქტორს. 
3.ხელნაწერის რეცენზენტი (ან კრიტიკოსი) ვალდებულია, ობიექტურად და მაღალი სამეცნიერო და ლიტერატურული სტანდარტების დაცვით შეაფასოს ხელნაწერის ხარისხი, მასში გადმოცემული ექსპერიმენტული და თეორიული სამუშაო, მისი განმარტება (ინტერპრეტაცია) და აღწერილობა. რეცენზენტი ვალდებულია, პატივი სცეს ავტორის ინტელექტუალურ დამოუკიდებლობას.
4.რეცენზენტი ჯეროვანი ყურადღებით უნდა მოეკიდოს ინტერესების კონფლიქტის თავიდან აცილების საკითხს, თუ განსახილველი ხელნაწერი მჭიდრო კავშირშია ნაშრომთან, რომელსაც რეცენზენტი ამუშავებს ან რომელიც რეცენზენტის ავტორობით გამოქვეყნდა. გონივრული ეჭვის შემთხვევაში რეცენზენტმა დაუყოვნებლივ ხელნაწერი უნდა დააბრუნოს რეცენზირების გარეშე და გააფრთხილოს რედაქტორი ინტერესების მოსალოდნელი კონფლიქტის ან მიკერძოების საფრთხის შესახებ ან, აღნიშნული ქმედების ნაცვლად რეცენზენტს შეუძლია, წარმოადგინოს ხელმოწერილი რეცენზია, სადაც აღწერილი იქნება რეცენზენტის ინტერესი ნაშრომთან დაკავშირებით; ამ შემთხვევაში რეცენზენტი თანახმაა ასეთი რეცენზია გადაეცეს ავტორს. 
5.რეცენზენტი ვალდებულია არ განიხილოს ხელნაწერი, რომლის ავტორთან ან თანაავტორთან მას ისეთი პირადი და პროფესიული ურთიერთობა აკავშირებს, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს რეცენზენტის არაობიექტურობა ხელნაწერის შეფასებისას. 
6.რეცენზენტი ვალდებულია, სარეცენზიოდ წარმოდგენილ ხელნაწერს მოეპყრას, როგორც კონფიდენციალურ დოკუმენტს, რომლის ჩვენება და განხილვა დაუშვებელია სხვა პირებთან, გარდა იმ პირებისა, რომელთაც რეცენზენტი მიმართავს სპეციფიკური კონსულტაციების მისაღებად. ასეთ შემთხვევაში კონსულტანტების ვინაობა უნდა ეცნობოს რედაქტორს. 
7.რეცენზენტმა უნდა ახსნას და დაასაბუთოს საკუთარი მოსაზრებები, რათა რედაქტორისა და ავტორებისთვის გასაგები იყოს, რის საფუძველზე გააკეთა რეცენზენტმა დასკვნები. განცხადებას იმის შესახებ, რომ ესა თუ ის დაკვირვება, დასკვნა თუ არგუმენტი წარსულში უკვე გაკეთებული იყო, თან უნდა ერთვოდეს შესაბამისი ციტირება. რეცენზენტების (ან მოდავე ავტორების) დაუსაბუთებელი მტკიცებულებები მხედველობაში არ მიიღება. 
8.რეცენზენტმა ყურადღება უნდა მიაქციოს, რომ ავტორებმა მიუთითონ სხვა მეცნიერების შესაბამისი ნაშრომები და ახსოვდეს, რომ პრეტენზია იმასთან დაკავშირებით, რომ რეცენზენტის საკუთარი კვლევა არასაკმარისად იყო ციტირებული შეიძლება ანგარებით იყოს გამოწვეული. რეცენზენტმა რედაქტორის ყურადღება უნდა მიაპყროს განსახილველად წარმოდგენილ ხელნაწერსა და გამოქვეყნებულ ნაშრომს ან იმავდროულად სხვა ჟურნალში დასაბეჭდად წარდგენილ ხელნაწერს შორის არსებულ მნიშვნელოვან მსგავსებაზე, ასეთის შემჩნევის შემთხვევაში. 
9.რეცენზენტი ვალდებულია, ოპერატიულად შეასრულოს მასზე დაკისრებული სამუშაო და დროულად წარმოადგინოს ანგარიში. თუ რეცენზენტი ხელნაწერს იღებს ისეთ დროს, რომ მოცემულ გარემოებაში ხელნაწერის ოპერატიულად გადახედვა შეუძლებელია რეცენზენტი ვალდებულია ხელნაწერი დაუყოვნებლივ დაუბრუნოს რედაქტორს ან შეატყობინოს რედაქტორს მოსალოდნელი შეფერხების შესახებ და შეთანხმდეს რეცენზიის გადავადებაზე. 
10.ხელნაწერის ავტორის ნებართვის გარეშე დაუშვებელია რეცენზენტის მიერ ხელნაწერში არსებული იმ ინფორმაციის, არგუმენტებისა და ახსნა-განმარტებების გამოყენება ან გამჟღავნება, რომლებიც არ ქვეყნდება. თუმცა, თუ ასეთი სახის ინფორმაცია მიუთითებს, რომ რეცენზენტის ესა თუ ის კვლევა სავარაუდოდ არახელსაყრელი იქნება რეცენზენტი ეთიკურად უფლებამოსილია შეწყვიტოს მუშაობა. რიგ შემთხვევებში, შეიძლება საჭირო გახდეს რეცენზენტმა ავტორს აცნობოს მოცემულ სფეროში რეცენზენტის გეგმების შესახებ, ხოლო რედაქტორს გაუგზავნოს ასეთი შეტყობინების ასლი. 
11.წარმოდგენილი ხელნაწერის რეცენზირების დროს შეიძლება გამოყენებულ იქნეს კრიტიკა რეცენზენტის მხრიდან, რიგ შემთხვევებში, მკაცრი კრიტიკაც. საჭიროების შემთხვევაში, ასეთი კრიტიკული შეფასება შეიძლება ნაშრომებთან ერთად გამოქვეყნდეს. თუმცა, პირადი კრიტიკა სრულიად დაუშვებელია.


დ. ეთიკური ნორმები მეცნიერთათვის, რომლებიც აქვეყნებენ ნაშრომებს არასამეცნიერო ლიტერატურულ წყაროებში

1.მეცნიერი, რომელიც აქვეყნებს ნაშრომს პოპულარულ ლიტერატურულ წყაროებში, მოვალეა ზუსტად გადმოსცეს კვლევების არსი და მიუკერძოებლად განმარტოს ისინი, როგორც მოცემული კვლევების სამეცნიერო ჟურნალში გამოქვეყნების შემთხვევაში. 
2.რამდენადაც არასპეციალისტს შეიძლება არ ესმოდეს სამეცნიერო ტერმინოლოგია, მეცნიერმა შეიძლება მიზანშეწონილად ჩათვალოს ნაშრომში ნაკლებად სპეციფიკური სიტყვების გამოყენება, რაც გაუიოლებს საზოგადოებას გამოქვეყნებული მასალის აღქმას. იმის გათვალისწინებით, რომ ურთიერთობას მეცნიერებსა და ფართო საზოგადოებას შორის დიდი მნიშვნელობა ენიჭება, სამეცნიერო ტერმინების შედარებით პოპულარული ენით გადმოცემა დასაშვებიც კია. თუმცა, მეცნიერი უნდა ეცადოს მაქსიმალურად დაიცვას სამეცნიერო ტერმინოლოგიის სიზუსტე პოპულარული ენით წერისას, შენიშვნებისა და ინტერვიუების გამოქვეყნებისას, რაც ხელს არ შეუშლის ეფექტურ ურთიერთობას საზოგადოებასა და მეცნიერს შორის. 
3.მეცნიერი ვალდებულია, საზოგადოებას არ ამცნოს აღმოჩენის შესახებ თუ არ არსებობს აღმოჩენის საკმარისად მყარი ექსპერიმენტული, სტატისტიკური ან თეორიული საფუძველი, რის შედეგად მოხდება მისი სამეცნიერო ლიტერატურულ წყაროში გამოქვეყნება. ექსპერიმენტული ნაშრომისა და იმ შედეგების ანგარიში, რომელთა საფუძველზეც ქვეყნდება აღმოჩენა სამეცნიერო ჟურნალში გამოსაქვეყნებლად წარმოდგენილი უნდა იყოს რაც შეიძლება მალე. თუმცა, მეცნიერებმა მხედველობაში უნდა მიიღონ, რომ კვლევის შედეგების გამოქვეყნება საზოგადოებრივ პრესაში, მონაცემთა ელექტრონულ ბაზაში ან განცხადებათა ელექტრონულ დაფაზე შეიძლება ჟურნალის რედაქტორის მიერ სამეცნიერო ჟურნალში წინასწარი შეტყობინების გამოქვეყნებად ჩაითვალოს.