უაკ 271.222(479.22)
ISBN 978-9941-28-896-8 (ყველა ნაწილი) IშBN 978-9941-28-899-9 (მესამე ნაწილი)
208 გვერდი
დამტკიცების თარიღი 01.01.1970
საქართველოს გაერთიანება ბაგრატ III-ის დროს ქართველთა საუკუნოვან მისწრაფებას წარმოადგენდა. იქამდე, VIII–X საუკუნეებში ქართული საზოგადოებრივი აზრი და წმიდა ეკლესია მისი მემატიანეების (ეპისკოპოს ლეონტი მროველის, არსენ ბერისა და სხვათა) სახით, მიიჩნევდა, რომ პირველი ერთიანი საქართველოს სახელმწიფო, რომელსაც „ქართლის სამეფოს“ უწოდებდნენ, ჩამოაყალიბა მეფე ფარნავაზმა ეგრისის ერისთავ ქუჯისთან ერთად და ის აერთიანებდა სრულიად საქართველოს შავი ზღვიდან (მდ. ეგრისწყლიდან) ვიდრე „კახეთის მთიულეთის“ ჩათვლით (დაღესტნის შუა მხარემდე). მიიჩნეოდა, რომ პირველი ერთიანი სახელმწიფო მრავალი საუკუნე არსებობდა ვიდრე ვახტანგ გორგასლის შთამომავალ წმიდა მეფე არჩილამდე (და მეფე-ერისმთავარ მირამდე), ანუ VIII ს. შუა წლებამდე და დაიშალა არაბთა შემოსევის გამო. მის ადგილზე VIII–X სს.-ში კუთხეებში ჩამოყალიბებული ადგილობრივი სახელმწიფოები – „აფხაზთა“, „ქართველთა“, „რანთა და კახთა“ სამეფოები ცდილობდნენ თავიანთი ჰეგემონობით აღედგინათ საქართველოს ერთიანობა, რაც მართლაც შესაძლებელი გახდა ბაგრატ III-ის დროს. წიგნში ასევე განხილულია ეკლესიისა და სახელმწიფოს ურთიერთობა XII–XIII საუკუნეებში, საქართველოს ე.წ. `ოქროს ხანაში“ და მისი დაკნინება-დაშლა 1490 წლის სახელმწიფო დარბაზის აღიარებით. ერთიანი სახელმწიფოს დაშლამ და მის ადგილზე ქართლის, კახეთის, იმერეთის სამეფოების, სამცხე-საათაბაგოს, სამეგრელოსა და გურიის სამთავროების 300-წლოვანმა არსებობამ ხელი შეუწყო ერის ნაციონალური ერთიანობის თვითშეგნების გამოფიტვას, ჩამოაყალიბა იმერლობა, ქართლელობა კახელობა და სხვა თემურ-კუთხური თვითშემეცნება. ასეთ დროს ეკლესია კვლავ სულიერად აერთიანებდა საქართველოს, თავდადებით ახსენებდა ქართველობას მის ოდინდელ ნაციონალურ ვინაობას და ბეჯითად ზრუნავდა ხალხის სულიერი გადარჩენისათვის.